Framhaldsskólaeiningar: 5
Þrep: 2
Undanfari: Enginn
Lýsing á efni áfangans:
Áfanganum er ætlað að veita grunnþekkingu í efnafræði. Megin efnistök eru skilgreiningar á hugtakinu efni og eðliseiginleikum efna, mælingar og meðferð talna m.t.t. markverðra stafa, samsetningu atóma og læsi á lotukerfið, ólíkar gerðir efnatengja m.t.t. samsetningu þeirra og nafnakerfa, Helsu gerðir ólíkra efnahvarfa, læsi á efnajöfnur og tengsl þeirra við magnbundna útreikninga, hugtökin mól og styrkir efna í lausnum, gaslögmálin. Mikil áheyrsla er lögð á dæmareikning þar sem ofangreindum efnisþáttum er fléttað saman. Áhersla er lögð á framkvæmd verklegra æfinga sem tengjast efninu.
Lokamarkmið áfangans:
Nemandi skal hafa aflað sér almennrar þekkingar og skilnings á:
- hugtökunum efni, efnablanda, ástand efna, eðlisfræðilegum eiginleikum efna.
- mælingum í efnafræði, meðferð talna og markverðir stafir talna.
- hugtökunum orka, varmi, eðlismassi.
- hugtökunum atóm, frumefni, efnasamband, öreindir, samsætur og atómmassi.
- rafeindahýsingu frumefna, röðun rafeinda á undirhvolf, gildisrafeindir og áttureglan.
- hleðsla jóna og algengra fjölatóma jóna, jónísk tengi og nafnakerfi jónaefna.
- myndun samgildra tengja.
- nafngiftarreglum einfaldra ólífrænna efna.
- sameindarformúlur, gerð Lewis mynda og lögun sameindaefna.
- rafneikvæðni og skautun sameinda.
- stillingu efnajafna og hagnýting þeirra í magnútreikningum.
- hugtökunum formúlumassi, mól og mólmassi.
- tölu Avogadrosar og tengsl hennar við hugtakið mól.
- tengslum atómmassaeiningar og móls.
- umreikningum milli móla og annara magnbundinna eininga.
- hlutfallsreikningum efna í lausnum og efnahvörfum.
- fellingarhvörfum og leysni jónaefna í vatnslausnum.
- sýru-basa hlutleysnihvörfum, pH skali og skilgreining á sýrum og bösum.
- ritun á nettó jónajöfnum.
- oxun-afoxunarhvörfum, oxunartölur og reglunum sem að þeim lúta.
- ástandi efna og fasabreytingum.
- hugtakinu þrýstingur, kenningunni um hreyfiorku sameinda.
- gaslögmálum Boyles, Gay-Lussacs, Charles og Avogadros.
- sameinaða gaslögmálið og kjörgaslögmálið.
- lausnum og hugtökum tengdum þeim s.s leysir, leyst efni og felling.
- reglunni „líkur leysir líkan“.
- sterkum og veikum rafkleyfum.
- sýrum, bösum, pH og tengdum hugtökum.
- ritun skýrslna um framkvæmd verkelegra æfinga.
Nemandi skal hafa öðlast leikni í að:
- greina milli ólíkra efnafræðihugtaka.
- beita mælistærðum, einingum og markverðum tölustöfum.
- skilgreina ofangreind hugtök.
- reikna dæmi tengdum ofangreindum hugtökum í efnafræði.
- gera sér góða grein fyrir hugtakanotkun í efnafræði.
Nemandi skal geta hagnýtt þá almennu þekkingu og leikni sem hann hefur aflað sér til að:
- átta sig á og rökstyðja hvaða reikniaðferðir eiga við hverju sinni við útreikninga í efnafræði.
- beita skipulegum aðferðum við útreikning lausna og sett fram niðurstöður sínar með óvissu og markverðum hætti.
- geta hagnýtt sér þekkinguna við framkvæmd verklegra æfinga í efnafræði.
- skilja mikilvægi efnafræðinnar í raunvísindum og geti unnið af öryggi og sjálfstæði og beitt röksemdarfærslu á efni tengd grunefnafræði.
- stunda áframhaldandi nám í efnafræði.
Námsmat:
Fer fram að hluta til með símati, verklegum æfingum og annarprófi í lok áfangans.